Γράφει η Σοφία Μπασκάκη, Δημοσιογράφος

Αλλεπάλληλα είναι το τελευταίο διάστημα τα περιστατικά βίας με πρωταγωνιστές ανηλίκους, φτάνοντας τις 9.000 συλλήψεις μόλις το πρώτο 8μηνο του 2024. Κατά μέσο όρο, κάθε ημέρα από την αρχή του 2024 η Αστυνομία προχωρά στη σύλληψη 37 μαθητών Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου».

Ποιος φταίει για την επιθετικότητα των ανήλικων, που το τελευταίο διάστημα βρίσκεται σε έξαρση, ακόμα και παιδιών του δημοτικού; Ευθύνεται η οικογένεια, οι φίλοι και οι παρέες ή τα ερεθίσματα που λαμβάνουν τα παιδιά και οι έφηβοι από το περιβάλλον τους; Γιατί οι άγριες επιθέσεις γίνονται όλο και περισσότερες;

Σίγουρα ο εγκλεισμός που έφερε η πανδημία συνέβαλε, καθώς οι νέοι αναγκάστηκαν να περιορίσουν τις δραστηριότητες με τις οποίες εκτόνωναν μεγάλη ενέργεια, χάνοντας παράλληλα την επαφή και την ανθρώπινη επικοινωνία. Αυτός όμως δεν είναι ο κύριος λόγος.

Η ρίζα του κακού βρίσκεται πολύ βαθιά χωμένη, μέσα στα σπλάχνα της ίδιας της οικογένειας στην οποία μεγαλώνει ένα παιδί. Κλινικές έρευνες επιβεβαιώνουν πως το παιδί που έχει εξοικειωθεί με τη βία μέσα στην οικογένειά του, θα ασκήσει και το ίδιο βία. Λέγοντας βία δεν εννοούμε μόνο τη σωματική. Οι σύγχρονες μορφές οικογενειακής βίας είναι η λεκτική, η συναισθηματική, η απουσία, η αμέλεια, η παραμέληση, η έλλειψη κατανόησης. Η συναισθηματική απουσία των γονιών που επιφέρει την έλλειψη βάσης και σταθερότητας στο παιδί, ενώ ταυτόχρονα οδηγεί σε μια παρεκλείνουσα αίσθηση της ελευθερίας, οδηγούν την κατάσταση εκτός ελέγχου. Κι αυτή η σιωπή, η απέραντη σιωπή ανάμεσα στο γονεϊκό ζευγάρι, όταν δεν μιλούν μεταξύ τους, δεν αγκαλιάζονται… δεν μοιράζονται. Κι όταν σπάει η σιωπή, με φωνές και ατέλειωτους καυγάδες, που εκφράζουν την ψυχική απόσταση, το θυμό και την οργή, «ρουφώντας» τα παιδιά μέσα σε αυτά τα συναισθήματα.

Ο έφηβος νιώθει μόνος και αόρατος ανάμεσα σε δυο γονείς που τον αγνοούν απορροφημένοι από τα προσωπικά τους προβλήματα, ενώ έχει την ανάγκη από ένα περιβάλλον που θα του καθησυχάσει την εσωτερική του μάχη και θα νιώθει ασφάλεια. Όταν το «ανήκειν» δεν το εξασφαλίζει η οικογένεια, τότε ο έφηβος αμφισβητεί τα πάντα γύρω του. Τον καθωσπρεπισμό, το δήθεν και την ίδια την κοινωνία. Αναζητά να ενταχθεί σε μια ομάδα που θα νιώθει την αποδοχή και έχει τους δικούς της κώδικες επικοινωνίας. Έτσι τις περισσότερες φορές καταλήγει σε παραβατικές συμπεριφορές προκειμένου να επιβιώσει ψυχικά και συναισθηματικά για να νιώσει δυνατός και ότι υπάρχει.

Ερχόμαστε στο ρόλο του σχολείου, που είναι ένας κοινωνικοποιητικός θεσμός αμέσως μετά την οικογένεια, του οποίου η ευθύνη είναι καθοριστική. Η δομή, όμως και ο τρόπος λειτουργίας του, η έλλειψη σύνδεσης σχολείου-κοινότητας, η έλλειψη υλικής υποδομής των σχολείων, έχουν κατηγορηθεί ότι συμβάλλουν με τη σειρά τους στο πρόβλημα. Το εκπαιδευτικό σύστημα νοσεί και καταλήγει το σχολικό πρόγραμμα να είναι προθάλαμος προετοιμασίας εξετάσεων. Αποτέλεσμα είναι να  γεννιούνται στους μαθητές συναισθηματικά και ψυχολογικά προβλήματα, αισθήματα μοναξιάς και δυστυχίας, αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης και αναξιότητας που τους απομακρύνουν από το σχολείο.

Παρατηρείται ότι όπου υπάρχουν εκπαιδευτικοί δημιουργικοί, με διάθεση για προσφορά και με ενδιαφέρον να πάνε ένα βήμα παρακάτω, να ανοίξουν τους ορίζοντες των μαθητών και να αγγίξουν τις ουσιαστικές τους ανάγκες, γεννιέται μια υπέροχη σύνδεση με θεαματικά και θετικά αποτελέσματα.

Να δούμε λίγο και το ρόλο των social media και του διαδικτύου, που στο δυτικό κόσμο έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις. Ένας κόσμος ολόκληρος έχει «στηθεί» μέσα στο ίντερνετ, πάνω σε μια εικονική πραγματικότητα που διαμορφώνει το status ζωής των νέων από πολλή μικρή ηλικία. Όσο περισσότεροι followers, like και καρδούλες γεμίζουν τη διαδικτυακή ζωή του παιδιού, τόσο την αδειάζουν από πραγματική επικοινωνία και αληθινά συναισθήματα. Παράλληλα, επιδρούν καθοριστικά και ολοκληρωτικά στη διαμόρφωση συνείδησης των νέων ανθρώπων, προωθώντας πρότυπα τα οποία επαυξάνουν τον ατομικισμό, τη διεκδικητικότητα άνευ όρων και την επιθετικότητα. Η ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών «αποστραγγίζεται», με το συλλογικό ασυνείδητο να διαμορφώνεται με εικόνες, μουσικές και παιχνίδια που εξυμνούν τη βία και την παραβατικότητα.

Ο κόσμος που γεννιόμαστε είναι σκληρός. Ακόμα πιο σκληρός είναι ο κόσμος του διαδικτύου που μας θέλει «τέλειους» ή επιτηδευμένα μη τέλειους, μέσα σε μια επίπλαστη, πλανεύτρα πραγματικότητα που μας τυλίγει στα δίχτυα της. Μικρούς και μεγάλους. Ας ξεφύγουμε πρώτα εμείς οι «σοφοί ενήλικες» από το ψέμα που ζούμε και τότε ίσως όλα αλλάξουν και μάθουν τα παιδιά μας να ζουν στην αλήθεια τους. Χωρίς φόβο και χωρίς πάθος.