Σοφία Μπασκάκη
H ανάλυση της οδοντικής πλάκας στα δόντια μιας γυναίκας του Μεσαίωνα ρίχνει φως στην αποσιωπημένη δουλειά των γυναικών αντιγραφέων των μοναστηριών της εποχής. Σε ποιον ανήκαν αυτά τα δόντια, όμως; Ποια ήταν αυτή η γυναίκα; Γιατί σίγουρα ήταν γυναίκα. Βάσει των αποτελεσμάτων της ραδιοχρονολόγησης έζησε μεταξύ των ετών 997 και 1162, ενώ θάφτηκε σε γυναικείο μοναστήρι στο Dalheim της Γερμανίας.
Αυτό που η Anita Radini παρατήρησε κοιτάζοντας στο μικροσκόπιο της ήταν το γαλάζιο -ένα λαμπερό γαλάζιο χρώμα που φαινόταν τόσο αφύσικο να βρίσκεται εκεί, στην οδοντική πλάκα μιας οδοντοστοιχίας 1000 και πλέον ετών.
Ψάχνοντας, θα μάθαινε ότι πρόκειται για υπολείμματα ultramarine, μιας χρωστικής ουσίας που πριν από μία 1000ετία θα είχε προέλευση μόνο από μία συγκεκριμένη περιοχή του Αφγανιστάν και προερχόταν από τον λίθο λάπις λάζουλι. Αυτό το λαμπερό μπλε, εκεί ανάμεσα στα δόντια αυτής της γυναίκας, κάποτε άξιζε το μικρό του βάρος σε χρυσό.
Ήταν το ίδιο εκτυφλωτικό μπλε που χρησιμοποιήθηκε για να χαρίσει την μεγαλοπρεπή απόχρωση στα ενδύματα της Παναγίας, όπως απεικονίζεται σε κορυφαία έργα Τέχνης και ήταν σφηνωμένο στα δόντια αυτής της γυναίκας που πιθανότατα να ήταν ζωγράφος ή γραφέας των μεσαιωνικών χρόνων…
Η παράξενη συνήθεια του γλειψίματος του πινέλου αποκαλύπτει νέα στοιχεία για τη ζωή μιας καλλιτέχνιδος, περισσότερα από 900 χρόνια μετά τον θάνατό της. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν απειροελάχιστα ίχνη μπλε μπογιάς τα οποία είχαν συγκεντρωθεί στα δόντια μιας μεσαιωνικής Γερμανίδας καλόγριας.
Τα ίχνη του σπάνιου χρώματος λάπις λάζουλι προφανώς συγκεντρώθηκαν εκεί καθώς η καλόγρια έγλειφε την άκρη του πινέλου της με τη γλώσσα της. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι το εύρημά τους υποδεικνύει ότι οι γυναίκες συμμετείχαν στη διακόσμηση των ιερών κειμένων περισσότερο από ό,τι πίστευαν μέχρι σήμερα.
Η ερευνητική ομάδα αρχικά ερευνούσε την υγεία και τις διατροφικές συνήθειες κατά τον Μεσαίωνα. Αρχισαν έτσι να αναλύουν τα οστά πτωμάτων στο μεσαιωνικό μοναστήρι του Ντάλχαϊμ στη Γερμανία. Ετσι οι επιστήμονες ανέλυσαν οδοντική πλάκα, που μετατρέπεται σε απολίθωμα καθώς συγκεντρώνεται πάνω στα δόντια κατά τη διάρκεια της ζωής. Οταν εξέτασαν τα δόντια μιας σορού, που ονόμασαν Β78, τους αποκαλύφθηκαν περισσότερα πράγματα από το τι έτρωγε. Σύμφωνα με τη μέθοδο χρονολόγησης με ραδιενεργό άνθρακα, η γυναίκα έζησε από το 997 ώς και το 1.162 μ.Χ. και ήταν περίπου 45 έως 60 ετών όταν πέθανε. Οπως φαίνεται ήταν φυσιολογική από κάθε άποψη, με την εξαίρεση αυτού που είχε κολλήσει στα δόντια της. Οταν οι επιστήμονες ανέλυσαν την οδοντική της πλάκα έμειναν έκθαμβοι. Εκατοντάδες γαλάζια ίχνη εμφανίστηκαν μπροστά τους.
«Η οδοντική πλάκα είναι καταπληκτική γιατί είναι η μόνη που μετατρέπεται σε απολίθωμα όσο ζεις», δήλωσε η δρ Κριστίνα Ουόρινερ του Ινστιτούτου για την Επιστήμη της Ανθρώπινης Ιστορίας Μαξ Πλανκ. «Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας ενσωματώνονται και στοιχεία από ολόκληρη τη ζωή σου, όπως μικρά κομμάτια τροφής και η πλάκα μετατρέπεται σε ένα είδος κάψουλας του χρόνου. Βρήκαμε μόρια άμυλου και γύρης αλλά και αυτό το εξαιρετικά έντονο μπλε χρώμα, και όχι μόνο μία ή δύο νιφάδες του ορυκτού, αλλά εκατοντάδες. Ποτέ μέχρι σήμερα δεν είχαμε δει κάτι τέτοιο», τόνισε η δρ Ουόρινερ.
Χρειάστηκε σημαντική εργασία για να καταλήξουν οι επιστήμονες στο τι ήταν αυτά τα κυανόχρωμα στίγματα. Τελικά ανακάλυψαν ότι πρόκειται για λάπις λάζουλι, μία σπάνια χρωστική που προέρχεται από το Aφγανιστάν. Ο λάπις κονιορτοποιείται και αναμειγνύεται για να δώσει ένα έντονο μπλε χρώμα, τόσο ακριβό που ο Μιχαήλ Αγγελος δεν μπορούσε να το αγοράσει. Στη Μεσαιωνική Ευρώπη χρησιμοποιείτο για τη διακόσμηση των πιο πολύτιμων θρησκευτικών βιβλίων.
