Πριν από λίγες μέρες μετά από έντονες βροχοπτώσεις έγινε υπερχείλιση του Ασωπού ποταμού στο Χαλκούτσι. Το ποτάμι «φούσκωσε» όπως συνηθίζεται να λέγεται. Φούσκωσε από τα νερά της βροχής ή από «οργή» για το βαρύ φορτίο που μεταφέρει…. Επί τέσσερις δεκαετίες κουβαλάει μια πικρή ιστορία γεμάτη τοξικά, βαρέα μέταλλα, εξασθενές χρώμιο και ότι άλλο του προσφέρουν απλόχερα τα βιομηχανικά απόβλητα, εκτός από ζωή. Ένα ιστορικό ποτάμι που θα έπρεπε να γράφονται μυθιστορήματα στις όχθες του για τις κοπελιές που σε κάποιες άλλες εποχές έλουζαν τα μαλλιά τους στα γάργαρα νερά του. Αντιθέτως κάποιοι «κρατικοί αρμόδιοι φορείς» φρόντισαν από το 1969 να τον χαρακτηρίσουν ως αποδέκτη βιομηχανικών αποβλήτων παραδίδοντας ανεξέλεγκτα την τύχη του ποταμού στις βιομηχανίες των Οινοφύτων.

Η Διανομαρχιακή Απόφαση του 1979 έθεσε κάποια όρια χωρίς κανένα απολύτως έλεγχο από αρμόδιο φορέα μέχρι το 1994, αφήνοντας έτσι ανεξέλεγκτη τη δράση των Βιομηχανιών. Με μελέτη του ΕΜΠ που έγινε το 1997, γνωστή ως μελέτη Λοϊζίδου, τη λύση θα έδινε η δημιουργία ενός αγωγού, στην περιοχή Στενό, που θα οδηγούσε τα λύματα σε μια Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας των Βιομηχανικών Αποβλήτων και των αστικών λυμάτων του Αυλώνα. Βασική προϋπόθεση ήταν η κάθε βιομηχανία να προεπεξεργάζεται τα απόβλητα της. Μια μελέτη που έμεινε στο συρτάρι καθώς το έργο ποτέ δεν υλοποιήθηκε.

Ο άνθρωπος που έθεσε στις σωστές του βάσεις το τεράστιο πρόβλημα της ρύπανσης του Ασωπού και κατ’ επέκταση όλου του υδροφόρου ορίζοντα ήταν ο αείμνηστος Χημικός -Μsc Βιοχημικός Μηχανικός Αθανάσιος Παντελόγλου ιδρυτικό στέλεχος του Ινστιτούτου Τοπικής Αειφόρου Ανάπτυξης και Πολιτισμού (ΙΤΑΠ)

Στενός φίλος και συνεργάτης του στον αγώνα για την απορρύπανση του Ασωπού υπήρξε ο ιερέας κ. Ιωάννης Οικονομίδης. Ένας άνθρωπος με ήθος, συνείδηση και αγωνιστικότητα που τολμά να μιλήσει όταν οι άλλοι σιωπούν. Η δράση του ΙΤΑΠ έχει αναμφισβήτητα καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης Ασωπού. Σημαντική είναι η βοήθεια των δικηγόρων που αφιλοκερδώς στηρίζουν κάθε δικαστικό αγώνα. «Το 2000 γνώρισα τον αείμνηστο Αθανάσιο Παντελόγλου. Ήταν ο άνθρωπος οποίος μας είπε την αλήθεια, όλα όσα επιμελώς μας έκρυβαν οι επιστήμονες και οι άνθρωποι του τόπου. Ζητήσαμε να εξεταστεί το νερό για βαρέα μέταλλα και το 2004 υποχρεώθηκε η πολιτεία να εφαρμόσει έλεγχο στην ποιότητα του πόσιμου νερού και εκεί τους αποκαλύψαμε. Μέσα από το ΙΤΑΠ που ιδρύσαμε κάναμε όλα τα δικαστήρια, πήγαμε στο Συμβούλιο Επικρατείας για παράβαση νόμου, κάναμε καταγγελίες στα αρμόδια όργανα της Ε.Ε. απέχουμε όμως πολύ από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η απώλεια του φίλου και συναγωνιστή Θανάση είναι μεγάλη και κλόνισε τη δράση μας. Εκείνος υπήρξε ο τεχνικός μας σύμβουλος και συμπαραστάτης. Είναι ο άνθρωπος που μας αποκάλυπτε κάθε φορά τις κομπίνες και τα τεχνάσματα που έκαναν, τα σχετικά χωροταξικά και πολιτικά ζητήματα. Ένας ευφυέστατος άνθρωπος που δεν έχω ξανασυναντήσει στη ζωή μου, σπάνιος, πραγματικά φιλόσοφος. Το κενό που μας άφησε είναι δυσαναπλήρωτο. Στην περίπτωση του δεν ισχύει το ουδείς αναντικατάστατος, είναι αναντικατάστατος» θα πει ο κ. Οικονομίδης ξεκινώντας την κουβέντα μας

Η ανικανότητα του κρατικού μηχανισμού να αντιμετωπίσει την εκτός ελέγχου κατάσταση ώθησε ορισμένους από τους Δημότες να δράσουν και να ξεκινήσουν έναν αγώνα κατά τις ρύπανσης του Ασωπού. Ένας αγώνας που οδήγησε σε πολλά δικαστήρια, σε καταδίκες ορισμένων βιομηχανιών, ακόμα και στην καταδίκη της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Ένας αγώνας που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα μέσα από αντίξοες συνθήκες. «Η απόφαση που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2013 μετά από την συλλογική προσφυγή που κατέθεσε η Διεθνής Ομοσπονδία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων, για παραβίαση του άρθρου 11 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη για το «δικαίωμα στην Υγεία», είναι δεσμευτική για την Ελλάδα που καταδικάστηκε γιατί το κράτος τις τέσσερεις τελευταίες δεκαετίες δεν πήρε τα κατάλληλα μέτρα για τη διαχείριση των Βιομηχανικών αποβλήτων ώστε να διαφυλάξει την υγεία των πολιτών. Ο δικηγόρος κ. Γιάννης Κτιστάκης ήταν ο άνθρωπος που οδήγησε την υπόθεση στη FIDH » λέει ο κ. Οικονομίδης και συνεχίζει:

«Η χώρα μας είναι υποχρεωμένη να συμμορφωθεί με αυτή την απόφαση που επικαλείται την αρχή της προφύλαξης διαφορετικά ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να κάνει προσφυγή και να ζητήσει αποζημίωση» και συνεχίζει λέγοντας «όλα λειτουργούν ανεξέλεγκτα στην Ελλάδα, δεν έγινε ποτέ σωστά ο έλεγχος στις βιομηχανίες, ούτε η ενημέρωση των πολιτών. Η καταδίκη αυτή δικαιώνει όλους εμάς που αγωνιζόμαστε για να λάμψει η αλήθεια κάτι που ποτέ δεν θα ήταν εφικτό να γίνει από τα ελληνικά δικαστήρια». Όσον αφορά στις αντιδράσεις του κόσμου και στην διάθεση αντιμετώπισης του προβλήματος ο κ. Οικονομίδης απαντά: «Ο κόσμος δυστυχώς όχι μόνο δεν δραστηριοποιείται αλλά όταν το 2007 ήρθαν στη δημοσιότητα οι μετρήσεις για το εξασθενές χρώμιο η αντίδραση της τοπικής κοινωνίας περιορίστηκε στο γεγονός ότι η περιοχή δυσφημίζεται για αυτό και σιωπούσαν. Ελάχιστοι πλέον ασχολούνται με το θέμα για αυτό και πολιτεία στηρίζει τα συμφέροντα των λίγων και ισχυρών».

Σχετικά με την μελέτη Λοϊζίδου ο κ. Οικονομίδης αναφέρει «Η μελέτη από μόνη της δεν είναι εφαρμόσιμη. Πρέπει η περιοχή να τακτοποιηθεί χωροταξικά και να ομαδοποιηθούν τα Βιομηχανικά απόβλητα, να γίνει μια πρώτη επεξεργασία ομοειδών αποβλήτων και μετά να καταλήξουν στην Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας. Αφού γίνει αυτό θα μπορέσουμε να μιλήσουμε και για την αποκατάσταση της ζημιάς. Η παραγωγή αποβλήτων συνεχίζεται και η πολιτική που εφαρμόζεται είναι μόνο επικοινωνιακή χωρίς αποτέλεσμα». Στο σημείο αυτό επισημαίνει «Τα όρια που είχαν μπει το 1979 ήταν εξαιρετικά ξεπερασμένα για τα σημερινά δεδομένα. Με την ΚΥΑ του 2010, επί Μπιρμπίλη, μπήκαν πολύ αυστηρά όρια στα Βιομηχανικά απόβλητα αλλά δεν αποχαρακτηρίστηκε ο Ασωπός από αποδέκτης. Την υπηρεσία την απαξίωσαν τελείως και δύο ευσυνείδητοι άνθρωποι που βοήθησαν ουσιαστικά με τις έρευνες τους, ο Π. Μέρκος και ο Σ.. Στασινός, εκδιώχθηκαν. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει κανένας έλεγχος οι Βιομηχανίες ακολουθούν την ίδια τακτική και συνεχίζουν να ρυπαίνουν. Πρέπει να τονιστεί ότι πήρε το φως της δημοσιότητας μια ανατροπή που έγινε στο νομοθετικό πλαίσιο για τον Ασωπό προς το χειρότερο. Η προηγούμενη Κυβέρνηση 3 μέρες πριν από τις εκλογές, 22/1/2015. ψήφισε μια τροπολογία που αυξάνει τα όρια και καταργεί κάποιες διατάξεις που δεν βόλευαν τους βιομηχάνους».

Στην ερώτηση γιατί πιστεύει ο ίδιος ότι εξακολουθεί να συμβαίνει αυτό το έγκλημα απαντά: «Το καταστάλαγμα της εμπειρίας μου με οδήγησε σε ένα συμπέρασμα. Είμαστε σκεπασμένοι από ένα πυκνό και βαθύ νέφος ανοησίας. Δεν αντιλαμβανόμαστε τον κίνδυνο και οδεύουμε προς την καταστροφή. Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφερόμαστε στους φυσικούς πόρους όπως είναι το νερό και η γη είναι αυτοκαταστροφικός. Μπορεί να το συνειδητοποιούμε για λίγο αλλά μετά το σκεπάζουμε. Τα χωριά είναι γεμάτα χωματερές αστικών που κρύβουν βιομηχανικά απόβλητα. Ο νόμος δεν εφαρμόζεται και το έγκλημα συγκαλύπτεται. Κοινός παρονομαστής όλων είναι ότι πατάμε σε ένα τόπο ο οποίος δεν θα είναι φιλόξενος για τη ζωή, χάσαμε το νερό της περιοχής. Όλες αυτές οι περιπτώσεις ρύπανσης χτυπούν τα χαμηλά κοινωνικά και οικονομικά στρώματα, που δεν μπορούν να θωρακιστούν κι μιλάμε για γενοκτονία. Η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη θα έρθει στον τόπο μόνο αν σταματήσει η ρύπανση και εξυγιανθεί η περιοχή. Αυτή τη στιγμή κανείς δεν κερδίζει τίποτα ούτε οι ίδιοι οι βιομήχανοι. Ο αγώνας δεν είναι προσωπικός αλλά συλλογικός, μόνο έτσι θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το κράτος δεν ενδιαφέρεται για την ποιότητα ζωής των πολιτών, εμείς οι ίδιοι δεν ενδιαφερόμαστε, βαδίζουμε αργά και σταθερά προς το γκρεμό. Όλοι σιωπούν. Κατάντησε να είναι ένα κοινό μυστικό που όλοι γνωρίζουν αλλά κανείς δεν ξέρει τίποτα».

Η ευαισθησία του κ. Οικονομίδη είναι παραδειγματική. Η σκέψη και η αγωνία του είναι για τα παιδιά, να ζήσουν σε ένα υγιές περιβάλλον. «Η ζωή συνεχίζεται και μετά από εμάς. Οφείλουμε να παραδώσουμε ένα περιβάλλον καθαρό στις επόμενες γενιές. Να σταματήσει η καταστροφή και να αρχίσει η ζωή» αυτό είναι το βασικότερο μήνυμα που θα πρέπει να λάβουν όλοι όσοι ευθύνονται για την περιβαλλοντική καταστροφή που από εγκληματική σκοπιμότητα συντελείται καθημερινά.

Πέτρος Θωμάς, τελευταίος συντονιστής της Επιτροπής Αγώνα ενάντια στη ρύπανση του Ασωπού, κάτοικος Ωρωπού

Παρεμβαίνω στο ρεπορτάζ για να τιμήσω τη μνήμη του ανθρώπου που μας άνοιξε τα μάτια, του Αθανάσιου Παντελόγλου. Είναι ο άνθρωπος που ανέδειξε το πρόβλημα του Ασωπού και πάλεψε για την επίλυση του μέχρι το τέλος της ζωής του προσεγγίζοντας το πρόβλημα όχι μόνο Ακαδημαϊκά αλλά με τρόπο επιστημονικό και τεκμηριωμένο. Πάντα μπροστά σε όλους τους αγώνες πρόβαλλε την πολιτική διάσταση του προβλήματος αποφεύγοντας μετά βδελυγμίας την κομματική εκμετάλλευση του. Πίστευε πως το πρόβλημα αυτό μπορεί να λυθεί μόνο μέσα από την σωστή ενημέρωση, την ενότητα και τη συμμετοχή του κόσμου.

Όσον αφορά στο θέμα του Ασωπού, υπάρχει μία ΚΥΑ που προσδιορίζει τα όρια περιεκτικότητας που έχει ο Ασωπός ποταμός σε εξασθενές χρώμιο αλλά δεν υπάρχει κανένας ελεγκτικός μηχανισμός για να ελέγξει την εφαρμογή των όρων οπότε δεν έλυσε ποτέ κανένα πρόβλημα. Ως εκ τούτου η Επιτροπή Αγώνα Ωρωπού το 2010 έθεσε με επιστολή της καίρια ερωτήματα στην τότε Γ.Γ. ΥΠΕΚΑ κ. Μαργαρίτα Καραβασίλη. Ζητήσαμε άμεσα να συνδεθεί το δίκτυο της ύδρευσης των Ωρωποχωρίων με κεντρικό δίκτυο της ΕΥΔΑΠ και επισημάναμε την αναγκαιότητα επιτάχυνσης των διαδικασιών συγκρότησης του δημοσίου φορέα ελέγχου της τήρησης όλων των κανόνων περιβαλλοντικής προστασίας από μέρους των βιομηχανιών της περιοχής. Επίσης ζητήσαμε τη σφράγιση όλων των μολυσμένων γεωτρήσεων ύδρευσης και άρδευσης και την παροχή δωρεάν νερού στους αγρότες από την ΕΥΔΑΠ. Ένα από τα βασικά αιτήματα μας ήταν και η άμεση δημιουργία δικτύου πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας υγειονομικής προστασίας που θα περιελάμβανε και την περιοχή του Ωρωπού. Τέλος απαιτήσαμε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες έκδοσης όλων των αναγκαίων νομοθετημάτων που έχουν σχέση με το σταμάτημα κάθε ρύπανσης και την ανάπτυξη δράσεων ελέγχου και απορρύπανσης.

Μέχρι σήμερα οι πολίτες της ευρύτερης περιοχής παραμένουν ανενημέρωτοι και οι Τοπικές Αυτοδιοικήσεις παρόλο που εξαγγέλλονται προεκλογικά την επίλυση της ρύπανσης μετεκλογικά το ξεχνάνε και η καταστροφική κατάσταση συνεχίζεται. Ερωτούνται οι Δημοτικές Αρχές, ποια είναι η κατάσταση σήμερα; Μήπως είναι καιρός να συνδεθεί το δίκτυο του Ωρωπού με το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ; Μήπως είναι καιρός να κλείσουν οι γεωτρήσεις και να πάρουν νερό από την Υλίκη για Άρδευση;

.

Χρήστος Παναγόπουλος, Πρόεδρος Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού, κάτοικος Ωρωπού

Έχει υπογραφεί μεταξύ Δήμου Τανάγρας, ΕΥΔΑΠ και Υπουργείου Περιβάλλοντος. προγραμματική σύμβαση για την υδροδότηση της Βοιωτίας. Θα πρέπει να επεκταθεί και στις παρασώπιες περιοχές Ωρωπού που θίγονται άμεσα περισσότερο και από τη Βοιωτία χωρίς να υπάρχει κανένα όφελος. Η λύση των προβλημάτων είναι η δημιουργία μιας μονάδας τριτοβάθμιας επεξεργασίας των βιομηχανικών αποβλήτων όπως ακριβώς προβλέπει η μελέτη Λοιζίδου το 1997 με εντολή του τότε Υπουργού Κ. Λαλιώτη. Είναι αδιανόητο μετά από 18 χρόνια να αμφισβητείται αυτή η μελέτη και να συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς η εγκληματική ρύπανση του Ασωπού ποταμού από ατ εργοστάσια της Βοιωτίας. Θεωρώ ότι μετά τις καταδίκες των υπευθύνων εργοστασιαρχών για τη συνεχιζόμενη ρύπανση από όλες τις βαθμίδες των δικαστηρίων μέχρι σήμερα την καταδίκη της επιτροπής περιβάλλοντος της Ε.Ε. ήρθε η ώρα επιτέλους να υπάρξει και η αναμενόμενη πολιτική βούληση για να λυθεί οριστικά και αμετάκλητα το πρόβλημα της ρύπανσης του Ασωπού που απειλεί επί 40 και πλέον χρόνια την υγεία των κατοίκων από Οινόφυτα μέχρι και Ωρωπό. Η Ο Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού είναι αποφασισμένη να συνεχίσει τους αδιαπραγμάτευτους αγώνες της μέχρι την τελική λύση του μεγάλου περιβαλλοντικού εγκλήματος που συνεχίζεται στην περιοχή και έχει πάρει πανελλαδικές και πανευρωπαϊκές διαστάσεις.

Κώστας Γιαννακάκης, Πρόεδρος του Περιβαλλοντικού Συλλόγου Ωρωπού, κάτοικος Ωρωπού

Η ρύπανση του Ασωπού ξεκίνησε από τις Βιομηχανίες Οινοφύτων και Σχηματαρίου. Στην ευρύτερη περιοχή λειτουργούν περισσότερες από 1.000 μονάδες Βιομηχανικής δραστηριότητας με αποτέλεσμα ο Ασωπός ποταμός, ο υδροφόρος ορίζοντας και η θάλασσα του Ευβοϊκού να ρυπαίνονται από βαρέα μέταλλα, εξασθενές και ολικό χρώμιο, νικέλιο, μόλυβδο με άμεσες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Πρέπει αν γίνει οριοθέτηση των Βιομηχανικών Ζωνών Θήβας, Σχηματαρίου και Αυλίδος καθώς επίσης και διαδικασία μελέτης ορθής διαχείρισης των τοξικών αποβλήτων. Η λύση είναι η δημιουργία κεντρικής μονάδας επεξεργασίας βιομηχανικών αποβλήτων. Κάθε εργοστάσιο πρέπει αν έχει δική του βιολογικό και μετά την επεξεργασία τα απόβλητα όλων αν συγκεντρώνονται στην κεντρική μονάδα. Το κόστος υπολογίζεται σε 40.000.000 ευρώ και εδώ μπαίνει το θέμα της πολιτικής βούλησης γιατί είναι πολιτικό. Η Ε.Ε. έχει βγάλει οδηγία που λέει: «Ο ρυπαίνων πληρώνει» οπότε είναι θέμα συνεννόησης μεταξύ κυβέρνησης και βιομηχάνων. Η Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης καταδίκασε την Ελλάδα για την ρύπανση του Ασωπού και κατηγορείται ότι δεν έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη ρύπανση του Ασωπού, του υδροφόρου ορίζοντα και της θάλασσας του Ευβοϊκού. Χρειάζεται πολιτική βούληση για την επίλυση του προβλήματος. Στη νέα κυβέρνηση αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος είναι ο κ. Γιάννης Τσιρώνης που μαζί με τον Βουλευτή Γιώργο Δημαρά προέρχονται από τους Οικολόγους Πράσινους οπότε πιστεύω πως υπάρχει ελπίδα να αλλάξει κάτι. Επιτέλους πρέπει όλα τα κράτη παγκόσμια να δουν στη σωστή του διάσταση το θέμα του ορίου του εξανσθενούς χρωμίου. Μέχρι να καθαρίσει ο υδροφόρος ορίζοντας πρέπει να κλείσουν όλες οι γεωτρήσεις που ποτίζουν οι αγρότες και το πότισμα να γίνεται με νερό από την Υλίκη. Η καλύτερη λύση για να σταματήσει η μόλυνση είναι να σταματήσουν να μολύνουν.